Nos mes setáseonan chikí Karibense
WWF-NL su ‘Project Advisor’ Stacey Mac Donald a partisipá na e di seis ekspedishon sientífiko di setáseonan (bayena i dòlfein) di 2022, organisá pa Caribbean Cetacean Society (CCS). El a djòin e ekspedishon pa un siman, huntu ku koleganan den Karibe Hulandes i di WWF-NL. Den e blòg akí Stacey ta kompartí e eksperensia maravioso ku e tabatin.

Di man robes pa man drechi: Nathalie Houtman & Stacey Mac Donald
Mi promé opservashon
Djaluna mainta, 15 di sèptèmber, nos a sali for di haf pa kuminsá e ekspedishon. Promé nos a haña instrukshon di e lider di ekspedishon i fundadó di CCS, Jeffrey Bernus, pa nos siña tokante e protokòl di estudio di setáseonan. Mi kolega Nathalie Houtman, ‘Advisor Marine Species and Fisheries’ na WWF-NL, i ami tabatin e promé warda di opservashon. Nos tabata eksplorá e oséano rondó di nos na un manera sistemátiko i un poko intuitivo.
Lo mi rekonosé un “vin” riba lomba di un dolfèin mei mei di e olanan? Lo mi por distinguí un suplá di un bayena for di e mist di awa salu ku e bientu tabata okashoná konstantemente? Antó e or’ei, despues di a nabegá pa mas o ménos 40 minüt, mi a mira algu! Leu den distansia, un masa maron-shinishi i un ‘vin’. Mi a mustra den e direkshon kaminda mi a mira algu, dirigiendo e kapitan, miéntras e restu di e tripulashon a kuminsa kore rònt pa kue nan kámara i tablet, i miéntrastantu nos tabata trata na no pèrdè e animal mahestuoso akí, tanten nos tabata bai den su direkshon.
Pero, lamentablemnete nos a pèrd’é. El a bai bou di awa, i nos no a haña chèns di hasi un identifikashon adekuá via di potrèt. Pero Jeffrey i Nathalie su wowonan eksperto a konfirmá ku loke nos a mira tabata un ‘beaked whale’ (snavelwalvis), un di e animalnan ku ta bai mas profundo i keda mas largu bou di awa, i alabes un espesie ku masha poko ta ser opservá. Esei si tabata un komienso di e mainta! Mi tabata sa mesora n’e momentu ei ku esaki lo bai ta un eksperensia úniko di un biaha den bida.
Komo un sikólogo sosial trahando pa WWF-NL, mi no tabatin masha enkuentro ku animalnan den naturalesa kompará ku hopi di mi koleganan, ounke mi ta traha pa naturalesa i biba den, i ku naturalesa tur dia. Pero despues di e promé momentunan e mainta ei, durante e ekspedishon Karibense di Ti Whale An Nou, mi a komprondé kiko ta tur e kos rondó di animalnan den naturalesa.
Ti Whale An Nou – Our Own Little Whales
Setáseonan ta importate pa salú di nos oséanonan, i Karibe ta un kas importante pa e animalnan akí; danki na investigashonnan nos sa ku nan ta kome, sosegá, i asta reprodusí den nos region. Bo tabata sa ku tin por lo ménos 33 diferente tipo di bayena i dòlfein ku a ser opservá den Karibe, inkluso orka? Te ku resientemente ami sigur no tabata sa esei. Antó manera mi, tin hopi hende ku ainda no sa esaki. I desafortunadamente, pasobra masha tiki hende ta konsiente di nan presensia den Karibe, e setáseonan akí ta konfrontá hopi menasa. Esakinan ta inkluí pegamentu den ekiponan di piska, dalmentu den barkunan, polushon di zonido bou di awa, piskamentu di bayena i polushon.

Jeffrey Bernus of CCS (man robes) huntu ku e tim di ekspedishon
For di 2019 WWF-NL a bira partner di CCS pa traha riba protekshon di bayena i dòlfein den e region di Karibe. Pa seis luna durante di aña, CCS ta organisá seis ekspedishon sientífiko pa lokalisá, monitoriá i studia e setáseonan ku ta biba den nos laman Karibe. E ekspedishon yama Ti Whale An Nou, loke ta nifiká “nos mes bayenanan chikí” den un meskla di kreol Karibense. E ekspedishonnan akí ta fasilitá kompartimentu di konosementu, kolaborashon, ekspanshon di konosementu sientífiko, i kreashon di kapasidat den Karibe.
E ekspedishon: siña dor di hasi
Nos a nabegá for di Martinique te Guadeloupe, di Montserrat pa St. Eustatius, despues sigui pa Anguilla, aventurando un poko riba Oséano Atlántiko, bai St. Barth i finalmente St. Maarten. Nos a siña kon pa hasi opservashon, kon pa kolektá i registrá un eskala amplio di dato, skucha via e hidrófono i traha riba nos abilidatnan di fotografia pa hasi identifikashon di e setáseonan via potrèt. Trahando den warda di dos ora, nos tabatin hopi oportunidat pa traha na nos abilidatnan. Den e promé siman nos a mira 8 espesie diferente: ‘beaked whale, pygmy orcas, spinner dolphins, sperm whales, Fraser dolphins, pan-tropical spotted dolphins, bottlenose dolphins & Atlantic spotted dolphins’.

Nathalie ta sakando portrèt di dòlfein
Mi a haña dòlfein esnan di mas difísil pa saka nan potrèt. Nan tabata landa, bula, i drai rondó di nos, pero ku nan rapides, bo mester tin bon abilidat pa kapta e ‘vin’ riba nan lomba na un manera adekuá. Pa por identifiká e famianan di dòlfein ku ta landa den nos awanan, ta importante pa tin un potrèt basta serka i kla di e ‘vin’ riba nan lomba. Kada ‘vin’ ta úniko, meskos ku nos ‘vingerprintnan’ humano. Mas di e ‘vinnan’ akí nos kolektá, mas mihó nos por tin un indikashon di e abundansia i moveshonnan di kada espesie di dòlfein.

Skuchando e hidrófono
Miéntras por ta un poko mas difísil pa mira ‘sperm whales’ i bayenanan en general, nan ta un tiki mas fásil pa kapta riba potrèt si bo por yega sufisiente serka, ku yudansa di un bon kapitan, i siguiendo e métodonan korekto. Un dia nos a mira tres ‘sperm whale’ ta sosegá riba superfisie di oséano. E kapitan a nabegá e boto masha trankil riba un ángulo perfekto i despues nos a warda pa nan bai bou di awa. E ‘sperm whalenan’ a hasi nos trabou fásil, bayendo bou di awa un pa un, tras di otro, pa nan buska kuminda (‘inktvis’). Nos a saka potrèt di e ‘vin’ na nan rabu, kual ta úniko pa kada bayena, meskos ku e ‘vin’ riba lomba di e dòlfeinnan. Banda di saka potrèt di e ‘vin’ na rabu di e ‘sperm whalenan’, nos a graba tambe nan ‘kleknan’ ku e hidrófono. Kada klan (grupo di vários famia ku e mésun kultura) di ‘sperm whale’ tin un patrochi úniko di kleknan yamá “Coda” (loke ta distinguí nan). Dor di tin e informashon akí, nos por sa tokante distribushon di e klan, i e abundansia di kada un di e poblashonnan kultural akí.
Setáseonan no konosé frontera i mester di protekshon regional
Trahando ku i siñando di CCS tokante e importansia i urgensia pa protehá nos mas presioso ‘zoogdieren’ marino, berdaderamente a habri nos bista. No solamente nos a mira hopi espesie, pero tambe nos a enkontrá vários menasa ku ta pone na peliger e sobrebibensia di e animalnan akí. Nos a mira hopi boto di piska i vários barku grandi di karga.Tambe nos a mira hopi aparato pa agregá piská (‘Fish Aggregation Devices’), kual ta konstrukshonnan di kabuya i bui pa atraé piskánan pelágiko, loke por pone ku nan ta keda pegá den esakinan.
Nos no tin sigur si ta koinsidensia òf nò, pero loke tabata remarkabel ta ku apénas nos a mira òf tende setáseonan banda di St. Eustatius i Sint Maarten. Esakinan ta dos lugá kaminda ta parse ku tin hopi tráfiko di barku. Kisas bayenanan i dòlfeinnan ta evitá e áreanan akí pa motibu di polushon di zonido? Esaki ta algu ku ainda nos ta buskando pa sa. Ademas ta hopi sorprendente ku nos sa asina poko tokante e ‘hotspot’ inkreíbel akí den Karibe. Realmente nos mester siña mas tokante e kantidat di espesienan ku ta biba aki, unda nan ta biba, i dimes e menasanan ku nan ta konfrontá, pa sigurá ku nos no ta pèrdè nan.

Rabu di ‘sperm whale’ © WWF-NL / Casper Douma
A bira hopi kla tambe ku setáseonan i tur ‘zoogdier’ marino no tin kunes ku fronteranan regional. Nan ta migra, yag i sosegá den tur parti di Karibe i mas aleu. Ora protehá nan rondó di un isla, esaki no ta warda nan di menasanan ku nan ta konfrontá otro kaminda. Inspirá i motivá pa e eksperensia akí, mi meta ta pa sigui kolaborá i realisá un implementashon efektivo di e ‘Yarari marine mammal and shark sanctuary’. Esaki ta un refugio sigur, legalmente designá pa tur ‘zoogdier’ marino i tribon. E ta establesé aktualmente solamente pa Hulanda Karibense, pero nos ta spera ku pronto lo e ser konektá na henter Karibe Hulandes i mas aleu. E oséano, nos Laman Karibe, ta e kas di e ‘zoogdiernan’ marino akí. Un kas ku nos ta kompartí ku nan, i p’esei nos mester yuda kuid’é miéntras nos ta kuida nan.